Dzień czasu

PLAN WYDARZENIA:

SALA IDEI

Spotkanie Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii o/ Śląski

11.00 – prelekcja – Jarosław Juszkiewicz - „Krzyk w kosmosie – katastrofy w eksploracji przestrzeni kosmicznej” (Wstęp wolny)

13.00 – prelekcja – Jacek Szczepanik – „Krótka historia kalendarza” (Wstęp wolny)

Opis wykładu:

Czy wiesz, skąd podział na 12 miesięcy w kalendarzu? Co oznaczają nazwy kalendarzy: gregoriański i juliański? Jak ludzie zaczęli odmierzać upływ lat? Czym się posługiwali i dlaczego im to było potrzebne?

Na te i wiele innych pytań odpowie nasz prelegent podczas wykładu poświęconemu tematyce kalendarza. Uczestnicy spotkania poznają fascynujące przykłady dawnych technik pomiaru oraz dowiedzą się, jak astronomia ukształtowała współczesne systemy liczenia dni. To wyjątkowa okazja, by spojrzeć na czas z perspektywy ludzi, którzy tworzyli jego pierwsze miary. Zapraszamy wszystkich zainteresowanych odkrywaniem, skąd wzięły się ramy, w których żyjemy na co dzień.

14.00 - wykład – dr Rafał Zaczkowski – „Historia zegarów słonecznych” (Wstęp wolny)

Opis wykładu:

Zegar słoneczny jest jednym z najstarszych instrumentów naukowych, stanowiących fundament rozwoju pomiaru czasu i astronomii obserwacyjnej. Pierwsze przyrządy tego typu pojawiły się już w III tysiącleciu p.n.e. w Egipcie, Babilonii i Chinach, gdzie do obserwacji ruchu Słońca wykorzystywano proste pionowe obiekty, tj. obeliski, zwane gnomonami. Zjawisko zmieniającego się cienia rzucanego przez gnomon umożliwiło określanie pory dnia, a z czasem doprowadziło do opracowania pierwszych podziałek godzinowych. Babilończycy wprowadzili podział doby na 24 godziny, co stało się podstawą współczesnego systemu miar czasu. W starożytnej Grecji i Rzymie zegary słoneczne przybierały coraz bardziej złożone formy, często o charakterze monumentalnym. Znaczącą rolę w doskonaleniu ich konstrukcji odegrali Arabowie, którzy wprowadzili pochylony gnomon, pozwalający na uwzględnianie szerokości geograficznej miejsca pomiaru.

W średniowieczu i renesansie gnomonika osiągnęła wysoki poziom precyzji i stała się dziedziną łączącą wiedzę z zakresu astronomii, matematyki, geometrii i sztuki. Zegary słoneczne zdobiły ściany świątyń, ratuszy i pałaców, pełniąc funkcję użytkową. W XVI i XVII wieku osiągnęły szczyt rozwoju technicznego i estetycznego, co określa się mianem „złotego wieku gnomoniki”. Ich podstawową wadą pozostawała jednak zależność od światła słonecznego, która ograniczała ich zastosowanie w nocy i przy zachmurzeniu. Wraz z wynalezieniem i rozpowszechnieniem zegarów mechanicznych w XIX wieku utraciły one znaczenie praktyczne. Mimo to pozostały ważnym świadectwem historii ludzkiej myśli naukowej oraz symbolem harmonii między człowiekiem, przyrodą i czasem. Współcześnie pełnią głównie funkcję edukacyjną i dekoracyjną, przypominając o dawnych początkach nauki o pomiarze czasu.

HOL PARKU NAUKI

12:30 - wernisaż wystawy zegarów „Od cienia gnomonu po drgania atomów”, której organizatorami są dr Rafał Zaczkowski wraz z Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie.

Opis wystawy:

Od tysiącleci człowiek podejmuje próby zrozumienia istoty czasu, jednak żadna z definicji nie okazała się w pełni satysfakcjonująca. Filozofowie, tacy jak Parmenides czy Heraklit, już w starożytności spierali się o jego naturę – jedni uważali czas za iluzję, inni za realny wymiar rzeczywistości. Nawet Albert Einstein określał rozróżnienie między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością jako złudzenie, co pokazuje złożoność tego pojęcia. Współczesna fizyka, dzięki szczególnej teorii względności i koncepcji czasoprzestrzeni Hermanna Minkowskiego, postrzega czas jako czwarty wymiar powiązany z ruchem obserwatora. Pomimo to nadal pozostaje on zjawiskiem trudnym do jednoznacznego zdefiniowania. Św. Augustyn trafnie zauważył, że choć każdy intuicyjnie rozumie, czym jest czas, nikt nie potrafi go w pełni wyjaśnić. Wobec braku fundamentalnej teorii fizycy przyjęli podejście praktyczne – czas definiuje się jako wskazanie zegara. Zegar wykorzystuje zjawiska cykliczne, takie jak ruch wahadła, drgania atomów czy impulsy radiowe pulsarów, aby mierzyć upływ czasu z coraz większą precyzją. Najstarszym tego typu przyrządem był zegar słoneczny, oparty na obserwacji cienia rzucanego przez gnomon. Choć został wyparty w XIX wieku przez zegary mechaniczne, pozostaje trwałym symbolem dążenia człowieka do zrozumienia i opanowania natury czasu.

 LABORATORIA

10:30, 11:15, 12:00, 12:45 – „Budujemy zegary słoneczne”
Warsztaty prowadzone przez dr Waldemara Ogłozę

KUP BILET  koszt biletu - 8 zł.

Opis warsztatów:

 Jak działa zegar słoneczny? Co to jest Polos i czym różni się od Gnomona? Dlaczego czas zegara słonecznego nie zgadza się z czasem na zegarze elektronicznym?   

Zapraszamy na warsztaty w trakcie, których poznamy tajniki odmierzania czasu przy pomocy Słońca.  W trakcie zajęć uczestnicy zbudują zegar słoneczny.  

Zajęcia przeznaczone są dla dzieci od 10 roku życia i starszych

Czas trwania zajęć ok. 40 min